ABD’de 2016 yılındaki başkanlık seçimlerine Rusya’nın müdahale ettiği iddialarına yönelik soruşturmayı yürüten özel yetkili savcı Robert Mueller’ın soruşturmaya ilişkin raporunu yakın zamanda Adalet Bakanlığı’na göndermesi bekleniyor. Mueller’ın raporunun içeriğinin ne kadarının kamuoyuyla paylaşılacağı ise belirsizliğini koruyor.
Peki Mueller’ın Rusya soruşturmasına ilişkin hazırladığı raporun içeriği Başkan Donald Trump’ın muhalifleri açısından tatminkar olur mu? Bu sorunun yanıtı Amerikan siyasi tarihinde önceki başkanlara yönelik azledilme olasılığını beraberinde getiren soruşturmalara ilişkin hazırlanan raporlarda gizli.
Hukuk uzmanlarına göre Robert Mueller’ın Rusya soruşturmasına ilişkin raporu Trump’ın muhaliflerinin beklentilerini karşılamaktan uzak olabilir. 1998 yılında bağımsız savcı Kenneth Star eski Başkan Bill Clinton’ın Beyaz Saray stajyeri Monica Lewinsky ile yaşadığı ilişkinin yol açtığı skandal sonrası açılan soruşturmada hazırladığı raporda Bill Clinton’ın Monica Lewinsky ile cinsel ilişkisini son derece ayrıntılı bir şekilde ortaya koymuştu. Bağımsız savcı Starr 1998 yılında Temsilciler Meclisi’nin yayınladığı 445 sayfalık raporda “Başkan Clinton’ın azledilmesine zemin hazırlayabilecek davranışlarda bulunduğu” sonucuna varmıştı.
Kenneth Starr Bill Clinton’ı yalan ifade vermek, adaleti engellemek, görgü tanıklarının ifadelerini değiştirmeye zorlamak gibi suçlarla itham etmiş, bu davranış biçiminin Başkan’ın kanunların sadık şekilde uygulanmasını öngören anayasal göreviyle uyuşmadığını belirtmişti.
Ancak özel yetkili savcı Robert Mueller, Bill Clinton soruşturmasını yürüten Kenneth Starr’ın raporunu hazırladığı dönemden farklı olarak bazı kısıtlamalarla karşı karşıya.
Savcı Kenneth Starr bağımsız savcı yasası uyarınca görev yapmış ve raporunu da o yasa uyarınca hazırlamıştı. Söz konusu yasa artık yürürlükte değil. Mueller’ın yetki alanı Starr’ın yetki alanıyla farklılık gösteriyor. Adalet Bakanlığı yönetmeliği Mueller’a Starr’ın karşı karşıya kalmadığı bazı sınırlamalar getiriyor.
Mueller 2017 yılı Mayıs ayından bu yana Trump’ın 2016’daki seçim kampanyası ekibinin Rusya ile gizli bir anlaşma çerçevesinde işbirliği yapıp yapmadığını ve Başkan’ın soruşturmayı hukuk dışına çıkarak engellemeye çalışıp çalışmadığını inceliyor. Trump bugüne kadar Rusya ile işbirliği iddialarını ve adaleti engellediği iddialarını yalanladı. Rusya de seçimlere müdahale ettiği iddialarını reddetti.
Rusya soruşturmasını yürüten özel yetkili savcı Robert Mueller’ın Adalet Bakanı William Barr’a göndermesi beklenen raporun içeriğini etkilemesi muhtemel bazı başlıklara yakından bakalım:
Adalet Bakanlığı yönetmeliği ne diyor?
ABD Kongresi 1990’larda bağımsız savcı yasasının geçerlilik süresinin dolacağı dönemde harekete geçmedi. Bunun kısmen sebebi Kongre üyelerinde özel yetkili savcı Kenneth Starr’ın yetki alanını aştığına ilişkin bazı endişelerin olmasıydı. Adalet Bakanlığı 1999 yılında özel yetkili savcı görevini oluşturmak amacıyla bu görevin yetki alanına bazı sınırlamalar getiren bir yönetmelik hazırladı.
Adalet Bakanlığı’nın iki numaralı yetkilisi Rod Rosenstein, Trump’ın Rusya soruşturmasını yürüten eski FBI Başkanı James Comey’yi görevden almasının ardından soruşturmayı yürütmesi için özel yetkili savcı Robert Mueller’ı görevlendirdi ve Mueller’a özel yetkili savcı yönetmeliğine uyması talimatını verdi.
Ancak Adalet Bakanlığı yönetmeliği, “Özel yetkili savcı, hazırladığı raporun sonuç bölümünde, Adalet Bakanı’na suçlamalara ilişkin yaptığı kovuşturmayı ve yasal işlem başlatılmasına gerek görmediği unsurları açıklayan gizli bir rapor sunmalı” diyerek Mueller’ın nihai raporunun unsurlarına yönelik sınırlı bir yönlendirme sunuyor.
Özel yetkili savcı Mueller şimdiye kadar Trump’ın eski seçim kampanyası yöneticisi Paul Manafort, Trump’ın eski avukatı Michael Cohen, eski ulusal güvenlik danışmanı Michael Flynn ve başka kampanya görevlileri ile 3 Rus şirketi dahil olmak üzere 34 kişi hakkında iddianame hazırladı.
Adalet Bakanlığı yönetmeliği uyarınca Willim Barr Temsilciler Meclisi ve Senato’nun Adalet Komisyonlarında görevli Cumhuriyetçi ve Demokratlar’ı Mueller’ın soruşturmasını tamamladığı konusunda bilgilendirmek zorunda. Adalet Bakanlığı politikası, Barr’ın Kongre için raporu özetlemesini şart koşuyor. Yönetmelik uyarınca Adalet Bakanı Barr bu raporların uygulanabilir hukuki sınırlamalar izin verdiği ölçüde kamuoyuna açıklanmasının kamu yararına olacağına kanaat getirebilir.
Adalet Bakanı William Barr raporun ne kadarını kamuoyuyla paylaşır?
Adalet Bakanı William Barr bu göreve Başkan Trump tarafından aday gösterildikten sonra Senato’da Ocak ayında yapılan onay oturumunda bu konudaki düşüncelerine ilişkin bazı bilgiler paylaşmıştı. William Barr, özel yetkili savcının yaptığı çalışmanın sonuçları konusunda Kongre’nin ve kamuoyunun bilgilendirilmesinin çok önemli olduğunu söylemiş ve “Bu sebeple benim amacım hukuk çerçevesinde kalarak mümkün olduğu kadar şeffaf olabilmek. Tarafımca yapılacak muhakemelerin yalnızca hukuka dayanacağı, kişisel, siyasi ya da başka çıkarların kararımı etkilemesine izin vermeyeceğim konusunda sizi temin ederim” ifadelerini kullanmıştı.
Temsilciler Meclisi’ndeki Demokratlar Mueller raporunun tamamının açıklanması için gerekirse süreci mahkemeye taşıyacaklarını belirtmişti.
Mueller’ın Raporu Nasıl Bir Rapor Olacak?
Bazı hukuk uzmanları, 1999 yılına ait yönetmeliklerin metninin ve savcı Kenneth Starr’ın raporu sonrasında yönetmeliklerin yazıldığı koşullar göz önüne alındığında, Mueller’ın Starr’ın yaptığı gibi uzun bir rapor yazmak yerine, daha doğrudan ve net bulgular açıklaması gerektiğini belirtiyor. Hukuk uzmanları yönetmeliklerin amacının özel yetkili savcıya bir yandan bağımsızlık imkanı verilirken diğer yandan savcının Adalet Bakanlığı tarafından bir ölçüde denetime tabi olmasını sağlamak olduğunu belirtiyor.
Ancak bazı uzmanlar da, Mueller’ın Kongre’ye başka soruşturmaların açılması için kullanabileceği bilgiler sağlamasının yetki alanı kapsamında olacağını belirtiyor. Eski Başkan Richard Nixon’ın istifasıyla sonuçlanan Watergate skandalı sırasında özel yetkili savcı olarak görev yapan Leon Jaworski soruşturmasını tamamlarken bu yaklaşımı benimsemişti. Jaworski’nin “yol haritası” niteliği taşıyan ve Nixon’ın istifasına yol açan raporu 2018 yılına kadar gizli kalmıştı.
Trump’ın görevden aldığı eski FBI Başkanı James Comey Salı günü Washington Post için kaleme aldığı görüş yazısında “Hangi hakikatlerin öğrenildiği ve muhakemenin nasıl yapıldığına ilişkin net bir rapor kamu yararını sağlayacak tek yöntem olabilir” ifadesini kullanmıştı.
“Makul şüphe” ötesinde kanıt
Yasal işlem başlatılmasına gerek duyulmadığını gösteren kararlar konusunda kamuoyunda yorum yapılmamasını öngören Adalet Bakanlığı politikasıyla, Mueller’ın hangi suçlamalarda bulunduğu ya da hangi suçlamalarda bulunmayı reddettiğini açıklaması koşulu arasında bir tezat bulunuyor. Rosenstein Şubat ayında yaptığı açıklamada “Eğer mahkemede tezimizi makul şüphenin ötesinde kanıtlamaya hazır olmazsak, Amerikan vatandaşları aleyhinde iddialarda bulunmakla işimiz olmaz” demişti.
Hukuk uzmanlarına göre bu politika, Mueller’ın suçlamada bulunmayı gerek görmediği kararlara ilişkin açıklamaları kısa tutmasına ve Adalet Bakanı William Barr’ın da gizli raporun bu kısımlarını açıklamamayı tercih etmesine yol açabilir. Adalet Bakanlığı’nın 1973 yılında Nixon döneminde sunulan ve 2000 yılında da Clinton döneminde yinelenen politikası görevde olan bir başkan hakkında iddianame hazırlanamayacağını öngörüyor.
Bazı avukatlar bu politikanın bir kişiyi yargılamama kararının neden verildiğinin açıklanmaması uygulamasıyla da birleşince, Mueller’ın Trump’ın davranışlarına ilişkin raporda yer verebileceği unsurları sınırlandırabileceğini belirtiyor. Bazı avukatlar da Watergate skandalı soruşturmasını yürüten eski özel yetkili savcı Jaworski’nin bu konuda bir emsal teşkil ettiğini ve Mueller’ın da bundan hareketle Kenneth Starr’ın 1998 yılında Bill Clinton raporunda yaptığı gibi Trump’ın azledilme yoluyla görevden alınmasının önünü açabilecek gerekçeleri ortaya koyabileceğini söylüyor.
